Ինձ անվանում են Գրիգոր Լռակյաց

-Պարոն Առաքելյան, խնդրեմ` հակիրճ ներկայացրեք Ձեր անցած ուղին:

-Երաժիշտ եմ` դասական կրթությամբ: Ավարտել եմ Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիան` որպես թավջութակահար եւ կոմպոզիտոր` համապատասխանաբար Ալեքսանդր Չաուշյանի և Էդուարդ Միրզոյանի դասարանները: Ավարտելուց անմիջապես հետո տարվել եմ հայ միջնադարյան, ժողովրդական, հոգևոր երաժշտությամբ: Կոմիտաս միշտ եմ սիրել, բայց սովորելու տարիներին պրոֆեսոր Միրզոյանն ուշադրությունս հատուկ հրավիրեց Կոմիտասի վրա, լավ իմաստով ինձ շեղեց դեպի այս ուղին: Դա բեկումնային պահ էր իմ ստեղծագործական կյանքում: Մտնելով այս ոլորտ` տեսա, որ այն, ինչ մինչև այժմ արվել է, բուն հայկական ժողովրդական երաժշտությանը բնորոշ ոճը չէ: Բանն այն է, որ 20-րդ դարի սկզբում դեռ զարգացած չի եղել այս ոլորտը, խորհրդային տարիներին մեկ հրամանով բոլոր հանրապետություններում ստեղծվել են ժողովրդական նվագարանների նվագախմբեր, բնականաբար, այդ ամենի մեջ նաև խորհրդային ոճ է մտցվել, նույնիսկ ռուս երաժշտական դպրոցին հարող մտածողություն: Զգացի, որ այդ ամենին կարելի է հակադրել բուն հայկականը: Եվ ահա, տարիներ ի վեր այդ գործի մեջ եմ:

-Ձեր տոհմի մեջ, ընտանիքում կա՞ն, եղե՞լ են երաժիշտներ:

-Հենց երաժիշտներ`չեն եղել, ես ու քույրս ենք: Մայրս լավ ձայն ուներ, տանը միշտ Կոմիտաս էր երգում, հայրս Հայաստանի ակուստիկայի կենտրոնի տնօրենն է, երաժշտության հետ է առնչվում: Նա զբաղվում է ստուդիաների, դահլիճների ակուստիկայով: Սա ոլորտ է, որը մեզ մոտ զարգացած չէ, մինչդեռ մենք ունենք հրաշալի մասնագետ` հայրս: Հայրս բժշկական կրթություն է ստացել, բայց միշտ երաժշտասեր է եղել, մեր տանը մշտապես հնչել է Կոմիտաս, դասական երաժշտություն: Մինչև 12 տարեկանս վստահ էի, որ երաժիշտ չեմ դառնալու: Այդ տարիքում տղաները երաժշտությանը քմծիծաղով են վերաբերվում: Լավ հիշում եմ` 11 տարեկան էի, մի հեգեվիճակ եղավ մոտս, որ 3 օր ինքս ինձ չէի գտնում, տանը պտտվում էի, ոչինչ չէի ուզում անել ու չէի հասկանում, թե ինչ է կատարվում հետս: Զգում էի, որ ինչ-որ բան եմ ուզում, որը չունեմ, բայց թե ինչ`չէի հասկանում: Մեկ էլ երրորդ օրը կողքի սենյակից հեռուստացույցով լսեցի ջութակի ձայն. Ռուբեն Ահարոնյանը նվագում էր: Գտա ինձ, իմ ուղին: Սկսեցի արտասվել: Ծնողներիս ստիպեցի, որ ինձ տանեն ջութակի: Երաժշտական դպրոցում նայեցին մատներիս և ասացին, որ ջութակի համար արդեն ուշ էր, կոնտրաբաս առաջարկեցին, մի խոսքով` թավջութակի վրա բարիշեցինք: Շատ կարճ ժամանակում սկսեցի նվագել, մրցույթներ շահել, 5 տարի անց ընդունվեցի կոնսերվատորիա: 2006 թվականին ստեղծեցի «Օշական»անսամբլը: Ստացվել է այնպես, որ վերջին 10 տարվա ընթացքում ավելի շատ ելույթ եմ ունենում արտասահմանում` Եվրոպայում, Կանադայում, քան Հայաստանում: Միշտ զգում էի, որ հայ երաժշտությունը պատշաճ ձևով չի մատուցվում աշխարհին, օտարներին: Մեզ համար կարևոր է օտար երաժշտասերին այն մակարդակով մատուցել հայ երաժշտությունը, որ նրանք տեսնեն` մեր միջնադարյան երաժշտությունը, մեր Նարեկացին, Մաշտոցը համարժեք են դասական երաժշտության ամենաբարձր գործերին: Ըստ իս` գտա մշակումներ անելու մի տեսակ, որը շատ համահունչ է այսօրվա աշխարհում ընդունված հին երաժշտության մշակումներին: Աշխարհում այսօր հզոր ակադեմիաներ կան, որ զբաղվում են միայն հին երաժշտությամբ: Մեզանում Կոմիտասն է նման գործ արել: Ես նույնիսկ համոզված եմ, որ Կոմիտասը գտել է մեր ազգի երաժշտական գենետիկ կոդը: Ինչպես որ ազգերի համար կարևոր է լեզվի պահպանությունը, նույնպես կարևոր է երաժշտության մաքրությունը: Ցավոք, մենք, մեր հասարակությունը շատ բծախնդիր չենք երաժշտական լեզվի նկատմամաբ: Մենք լսում ենք հայ երգի մշակած տարբերակներ, որոնք բոլորովին հարազատ չեն հայ երգին, և չենք նկատում, որ շեղվել ենք, մարդիկ լսելով կատարումը, ուղղակի ասում են. «Ինչ լավ է, Կոմիտաս է կատարում»: Էլ չեն լսում, որ ետևի ֆոնը ամբողջովին աղավաղում է, խաթարում է երաժշտական ընկալումները: Ահա թե ինչու գտնում եմ, որ երգ մշակելը կոմպոզիտորական գործին հավասարազոր գործ է, միայն լուրջ կոմպոզիտորը կարող է մակարդակով մշակումներ անել: Փորձում եմ ներկայացնել մեր երգը, երաժշտական արվեստն այն մակարդակով, որ չզիջի դասական երաժշտության ամենաբարձր արժեքներին:

-Եվ դա Ձեզ հաջողվո՞ւմ է:

-Ինչ-որ չափով` այո: Կարևոր ելույթները այս ոլորտի համար կարևոր բեմերում և դրանց արձագանքներն են վկայում այդ մասին: Օրինակ`«Օշական» համույթով ելույթ ունեցանք Փարիզի «Ռադիոֆրանս» արենայում, որը Ֆրանսիայի ազգային ռադիոյի համերգասրահն է, Ֆրանսիայի պատմական ամրոցներում, հուշարձաններում: Մասնակցել ենք Քվեբեկի միջազգային հոգևոր երաժշտության միջազգային փառատոնին և հաղթել: Օրեր անց կրկին մեկնելու ենք Ֆրանսիա, Կանադա` համերգ տալու օտարազգի հանդիսատեսի համար: Նախանշված է նաև կոնֆերանս, որի ընթացքում ես պետք է խոսեմ հայ երաժշտության մասին:

-Հայ երաժշտության մասին գիրք, ձեռնարկ ունե՞ք, նախատեսո՞ւմ եք:

-Չունեմ, որովհետև խոսելու և գրելու հակում առանձնապես չունեմ: Անգամ ընկերներս կատակով ինձ անվանում են Գրիգոր Լռակյաց: Բայց ինձ ստիպում եմ գրել և գրում եմ: Առիթ չեմ ունեցել հրատարակելու, իմ գործը երաժշտությունն է, ավելի շատ ստեղծագործելը, նվագելը, ավելի շատ այս ոլորտում ասելիք ունեմ և արտահայտչամիջոցը նվագելն է, երաժշտություն գրելը: Բայց երբ առիթ է լինում խոսքով գաղափարները հրամցնելու, օգտվում եմ այդ առիթից:

-Երբևէ հիասթափվե՞լ եք Ձեր գործից և որոշել ամեն բան թողնել, նոր բան սկսել:

-Գործից չեմ հիասթափվել, բայց մի քանի տարի զբաղվել եմ երաժշտական այլ գործունեությամբ` ձայնագրման ստուդիայում էի աշխատում: Չեմ ափսոսում, որ ստացա այդ տեսակ կրթություն, նաև սիրում էի այդ ոլորտը: Այդ ողջ ընթացքում հավատացած էի, որ գալու է պահը, երբ ես նորից պետք է վերսկսեմ իմ գործունեությունը: Այդ տարիներին ձայնագրման ստուդիայում ստացած գիտելիքներս այժմ ծառայեցնում եմ երաժշտական արվեստին: Օրինակ` որևէ գործ ինքս ձայնագրում եմ, միքսում, վերջում էլ դա տեղադրում ինտերնետում: Վերջին հարցում ինձ շատ է օգնում ավագ որդիս:

-Հաշվե՞լ եք` քանի ստեղծագործություն ունեք:

-Դժվար է ասել, ստեղծագործությունները խառնվել են մշակումների հետ: Այսօր շատ երաժշտագետներ վիճում են նույնիսկ Կոմիտասի հետ կապված` արդյոք նա կոմպոզիտոր է, թե± միայն մշակումներ է արել: Նա այն մակարդակի մշակումներ է արել, որ դրանք կարելի է նաև կոմպոզիցիա համարել: Հիմա ես էլ դժվարանում եմ հաշվել:

-Ձայնասկավառակ չե՞ք թողարկելու:

-Այս պահին Ֆրանսիայում «Օշական» եռյակի սկավառակն է պատրաստվում, թողարկվելու է եվրոպական շուկայի համար: Այստեղ ապրելով` շատ չեմ կենտրոնանում նման գործերը Հայաստանում տարածելու ուղղությամբ, Հայաստանը դեռ պատրաստ չէ դրան, Եվրոպայից այդ ձայնասկավառակը Հայաստան կմտնի ավելի գնահատված: Ամեն դեպքում, եթե առիթ և առաջարկ լինի Հայաստանում, Հայաստանի համար էլ կաշխատեմ:

-Մշտապես ստեղծագործական ապրումների մե՞ջ եք:

-Կյանքիս կամ օրվա մեծ մասն այդ հոգեվիճակում եմ: Կարող է ուրիշ գործով զբաղվեմ, խոսեմ, բայց մեղեդին անվերջ պտտվում է գլխումս: Երբ հասունանում է որևէ բան, անպայման պետք է նստեմ դաշնամուրի մոտ: Այդ ծնվելու պահն ամենադաժանն է: Երբ առաջին հնչյունները գտնվում են, արդեն հեշտ է:

-Ձեր հարազատները, ենթադրում եմ, նման պահերին չեն խանգարում:

-Այո, նրանք գիտեն, որ նման պահերին չպետք է ինձ խանգարել: Շնորհակալ եմ իմ ընտանիքից, որ շատ բան հանդուրժում են, հասկանում են, որ նման պահերին իմ ոչ համբերատար լինելը պատճառ ունի:

-Աշխարհում Ձեզ համար ամենասիրելի անկյունը դաշնամուրի մո՞տն է:

-Ոչ միայն դաշնամուրի մոտը, այլև երաժշտական գործունեությունն է իմ սիրելի անկյունը: Դա կարող է լինել նվագախումբը, թավջութակը, դաշնամուրը և այլն:

-Ձեր ընտանիքի մասին պատմեք:

-Կինս` Գոհար Հարությունյանը երաժշտագետ է, խմբավար, ծանոթացել և մտերմացել ենք երաժշտության հողի վրա: Նա ղեկավարում էր Օշականի Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցու երգչախումբը: Ես ֆրանսահայ պրոդյուսեր Ռոժե Պիրանյանից առաջարկ ստացա խումբ հիմնելու, մենք միասին ստեղծեցինք «Օշական» համույթը, միասին ծրագիր պատրաստեցինք: Անշուշտ, ոչ բոլոր գործերն ենք միասին անում, մեր մոտեցումները պրոֆեսիոնալ են, կախված չենք այն մտքից, որ անպայման ամեն գործում պետք է միմյանց ներառենք: Ունենք 3 զավակ` 2 որդի, 1 դուստր: Ավագ որդիս` Լևոնը, 22 տարեկան է, կրտսերը`Արտաշեսը`12, դուստրս` Արևիկը`19: Աղջիկս նկարչուհի է, սովորում է Գեղարվեստի ակադեմիայում, նաև երգում է Տիգրան Հեքեքյանի Հայաստանի փոքրիկ երգիչներ` խմբում: Զավակներիս մասնագիտության ընտրության հարցում ես և կինս չենք միջամտել: Լևոնն ավարտել է իրավաբանական ֆակուլտետ, ապա ծառայել է Հայոց բանակում, բայց դեռ չի մտածում, որ ինքը պետք է իրավաբան դառնա: Հետաքրքրությունների մեծ շրջանակ ունի, հետաքրքրված է ռեժիսուրայով, կինոյով, հիանալի տիրապետում է համակարգչին, ինտերնետի հետ կապված նախագծեր ունի, ինքնուրույն սովորել է դաշնամուր նվագել, դասական երաժշտություն է նվագում, փոքր ժամանակ երաժշտական դպրոց է գնացել` սաքսոֆոն է նվագել: Դուստրս երաժշտական դպրոցը չավարտեց, բայց իր կամքով ընդունվեց երգչախումբ: Կրտսեր որդիս հաճախում է Չայկովսկու անվան երաժշտական դպրոցի դաշնամուրի բաժին, իր տարիքի համար ընդունակ է: Մենք ուրախանում ենք, երբ մեր զավակները արվեստի ճյուղերն են սիրում, ընտրում: Ասում են` երաժշտությունը հատկապես Հայաստանում դժվար ոլորտ է: Ինչքան շատ լինեն դժվար ոլորտի մասնագետները, այդքան դաշտը կընդլայնվի: Կարևորը` մարդը, երեխան սիրի այն, ինչ անում է, ինչ անելու է: Սիրած գործով զբաղվելը երջանկություն է: Սիրած գործն ու ընտանիքը կարևոր են երջանկության համար: Երջանկությունը կառուցվում է պահերից: Երբ գործից ինչ-որ պահի դժգոհ ես, ընտանիքդ է մխիթարում և հակառակը:

-Ովքե՞ր են ձեր ընկերները:

-Մարդիկ, ովքեր շատ բարձր են գնահատում բարձր երաժշտության ոլորտը, նույնիսկ եթե չեն հասկանում: Շատ ընկերներ ունեմ, որոնց հետ ընկերացել ենք երաժշտության շնորհիվ:

-Ինչպե՞ս եք լցնում ազատ ժամանակը:

-Երաժշտագիտական նյութեր եմ կարդում, ֆիլմեր եմ դիտում, հաճախ` ոչ շատ արժեքավոր ֆիլմեր, այլ պատահական` միտքս հանգստացնելու և զուգահեռ ուրիշ բաներ մտածելու համար: Երբեմն նայում եմ` առանց հետևելու ֆիլմի ընթացքին, այլ մտովի ամփոփում եմ օրվա արածս և վաղվա անելիքս եմ նախանշում: Խաղասեր չեմ, մանավանդ համակարգչային, դրանցից շատերը կլանում են մարդու ժամանակն ու ուղեղը: Փոքր տղաս շատ է խաղում, և դա վատ է:

-Կենցաղային նախասիրություն ունե՞ք:

-Երբ կինս տանը չէ, կարողանում եմ նախաճաշ պատրաստել, բայց խոհարարական լավ ընդունակութուններ չունեմ: Կարող եմ նորոգել պարզ էլեկտրասարքեր, բայց դա էլ` մի տասը օր անց:

-Ի՞նչ մեծ երազանք ունեք:

-Հայ ավանդական երաժշտությունը միջազգային բեմերում հասցնել այնտեղ, որ դասական երաժշտության սիրահարը լսի այն: Երազում եմ երեխաներիս տեսնել սիրելի գործով զբաղված, առողջ, իրենց ընտանիքներն ունենան, երջանիկ լինեն:

Սիրան Գրիգորյան

Հ.Գ. Հարցազրույցը  տպագրվել է TV ալիք շաբաթաթերթում: